Srpska pravoslavna crkva - dobija iz budžeta, a neće da plaća porez
Crkve su u Srbiji privilegovane na različite načine - dobijaju značajna sredstva iz budžeta, oslobođene su poreza za versku delatnost, građani iz budžeta sveštenicima plaćaju socijalno, penziono i zdravstveno osiguranje, dok one svojom imovinom upravljaju samostalno i za to nikome ne polažu račune. Država je imovinu oduzetu posle Drugog svetskog rata prvo počela da vraća crkvama. Uprkos svemu tome, patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej nedavno je izjavio da SPC neće plaćati državi poreze sve dok joj ne bude vraćena sva oduzeta imovina.
„Ja sam to rekao i na tome ću ostati - dok sva imovina ne bude vraćena Crkvi mi nećemo plaćati porez jer je gro država uživala i uživa. Kad nam bude vratila sve i Crkva će plaćati poreze", izjavio je na Božić patrijarh.
Novinari Insajdera su pokušali da pitaju patrijarha Irineja da li smatra hrišćanskim činjenicu da SPC odbija da plati porez u zemlji u kojoj je veliki broj ljudi na ivici siromaštva, a paralelno Vlada sprovodi mere štednje, ali patrijarh nije odgovarao na naše pozive.
SPC je kao poreski obveznik privilegovana time što je oslobođena poreza za svoju osnovnu delatnost i imovinu.
Takođe, SPC je favorizovana jer je ubedljivo najveći pojedinačni dobitnik budžetskih sredstava iz linije 481 namenjene nevladinim organizacijama. Prema istraživanju Insajdera, država je od 2002. do danas izdvojila više od 88 miliona evra za potrebe svih crkava i verskih zajednica, od čega je ubedljivo najveći pojedinačni dobitnik Srpska pravoslavna crkva.
Država je upravo crkvama i verskim zajednicama prvo počela da vraća oduzetu imovinu. Prema podacima Agencije za restituciju, Srpskoj pravoslavnoj crkvi vraćeno je 52.871 hektara poljoprivrednog, šumskog i građevinskog zemljišta, a Rimokatoličnoj crkvi 3.998 hektara.
Istovremeno, na restituciju i dalje čeka na desetine hiljada građana koji plaćanje poreza ne uslovljavaju vraćanjem imovine oduzete posle Drugog svetskog rata.
Autonomija u vođenju poslova
Prema Zakonu o crkvama i verskim zajednicama, one svojim novcem i imovinom samostalno upravljaju u skladu sa sopstvenim, autonomnim, propisima. To znači da crkve same sebe kontrolišu kada je reč o prihodima i trošenju novca koji same zarađuju na različite načine i uz poreske olakšice, a svi podaci o tome ostaju unutar crkava.
SPC ima i svoje preduzeće, čiji je zvaniči vlasnik Patrijaršijski upravni odbor, a reč je o preduzeću Patrijaršijska dobra d.o.o, za proizvodnju i prodaju vina, suvenira i sličnih proizvoda.
Prema podacima APR-a, direktor ovog preduzeća je protojerej-stavrofor Stojadin Pavlović. Preduzeće je osnovano 17. januara 2011. Prema analizi finansijskih izveštaja, ovo preduzeće posluje bez gubitka i do prošle godine je zaradilo 917.000 dinara.
Na svoja preduzeća i privredne delatnosti, prema istraživanju Insajdera, crkve plaćaju poreze, a to nalaže i zakon u kom se navodi da crkve i verske zajednice "mogu da obavljaju privrednu ili drugu delatnost na način i u skladu s propisima kojima je uređeno obavljanje tih delatnosti".
Novac za „službu Bogu“, a ne narodu
Ipak, po zakonu, crkve su za svoju osnovnu versku delatnost oslobođene poreza. Ne plaćaju porez na imovinu bogomolja, imaju pravo na vraćanje PDV-a za robu koja je u funciji bogosluženja, a zdravstveno i socijalno osiguranje za sveštenike uplaćuje se iz budžeta Republike Srbije.
Hram Svetog Save finansiraju svi poreski obveznici
O privilegovanosti SPC-a govori i činjenica da građani Srbije već šest godina novac od obaveznih doplatnih poštanskih markica izdvajaju za gradnju pravoslavnog Hrama Svetog Save, koji se predstavlja kao projekat od „javnog interesa i najveće važnosti“, iako je država Srbija Ustavom definisana kao sekularna republika, a svi građani Srbije nisu (pravoslavni) vernici.
Za 2017. u budžetu Kancelarije za saradnju s crkvama i verskim zajednicama predviđeno je više od milijardu dinara. Novac je namenjen između ostalog za podršku radu sveštenika, monaha i verskih službenika, za zaštitu verskog, kulturnog i nacionalnog identiteta, za gradnju i obnovu verskih objekata. Država za penzijsko, invalidsko i zdravstveno osiguranje sveštenika i verskih službenika izdvaja 260 miliona dinara iz budžeta.
Iz budžeta je za zaštitu kulturne baštine i podršku Srpskoj pravoslavnoj crkvi i njenim kulturnim aktivnostima na Kosovu i Metohiji namenjeno 279 miliona dinara.
Pored toga što se finansiraju direktno iz budžeta, crkve i verske zajednice u Srbiji finansije obezbeđuju i kroz donaciju i iz sopstvenih prihoda od raznih crkvenih i verskih usluga. Donatori mogu biti oslobođeni "odgovarajućih poreskih obaveza", a prema istraživanju Insajdera dešavalo se i to da su među donatorima i javna i državna preduzeća.
Takođe, prema Zakonu o računovodstvu iz 2013, ali i prethodnih zakonskih mera, crkve i verske zajednice nemaju nikakavu obavezu da objavljuju finansijske izveštaje.