Srpska pravoslavna crkva danas bira novog patrijarha
Sabor Srpske pravoslavne crkve (SPC) danas u kripti Hrama Svetog Save bira novog poglavara. Budući patrijarh, 46, po redu, bira se apostolskim žrebom, praksom za koju se pretpostavlja da je usvojena zbog smanjenja uticaja politike na izbor verskog poglavara.
Sabor u Hramu Svetog Save počieo je liturgijom koju je u devet časova služi mitropolit dabrobosanski Hrizostom, uz sasluženje ostalih arhijereja.
Izbor patrijarha – i crkveno i političko pitanje
Mitropolit dabrobosanski Hrizostom pozvao je danas vladike da izbor novog patrijarha na saborskom zasedanju bude izraz jedinstva i sabornosti Srpske pravoslavne crkve.
"Ovaj Sabor je jedinstven i istorijski jer se prvi put održava u Hramu svetog Save", rekao je mitropolit Hrizostom nakon liturgije koju je predvodio i kojom je molitveno počelo zasedanje Sabora.
On je rekao da se nada da će Gospod uslišti molitve da Sabor bude srećan i blagosloven i da bude izraz jedinstva i sabornosti crkve.
"Neka nas Sveti Sava svojim molitvama inspiriše da delujemo na dobrobit jedinstva i sabornosti naše crkve", rekao je on.
Zasedanjem Sabora Srpske pravoslavne crkve koje je počelo u podne predsedava episkop sremski Vasilije, nakon što je episkop šabački i administrator eparhije valjevske Lavrentije juče pre podne smešten u Klinički centar Srbije.
Ovo je prvi put da se odabir poglavara odvija u kripti Hrama, a ne u zgradi Patrijaršije.
Na Saboru nije predviđeno prisustvo medija, a po završetku biće izdato zvanično saopštenje, prethodno je saopštila SPC.
Dosadašnji patrijarh SPC Irinej preminuo je 20. novembra 2020. godine, nakon borbe sa koronavirusom.
On i episkop budimljansko-nikšićki i administrator Mitropolije crnogorsko-primorske Joanikije su na koronavirus testirani svega nekoliko dana nakon sahrane mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija koja je održana u Podgorici u prisustvu velikog broja vernika i uz masovno kršenje epidemioloških mera.
Nakon smrti patrijarha Irineja, u skladu sa Ustavom, Sinod je saopštio da SPC preuzima dužnosti patijarha, a da će predsedavati mitropolit Hrizostom, koji je i najstariji po činu u ovom telu.
Glasanje apostolskim žrebom
Ustav Srpske pravoslavne crkve predviđa da patrijarh srpski može biti svako ko je „eparhijski episkop najmanje pet godina“, a procedura nalaže da trojicu kandidata tajnim glasanjem bira Sabor, čiji su ravnopravni članovi svi mitropoliti i episkopi u Srbiji i u svetu.
Izbor se sprovodi tokom Izbornog sabora, za čiji rad je potrebno učešće najmanje dve trećine članova Sabora.
Tada se oni zaklinju da će voditi računa samo o dobru i interesu Crkve, naroda i otadžbine, te da će glasati za najboljeg.
Na početku rada, utvrdi se lista imena vladika koji imaju pravo da budu izabrani, pri čemu je uslov da upravljaju eparhijom barem pet godina.
Potom se glasa tajno, listićima i to u najmanje dva kruga. Kada se saznaju imena trojice kandidata koji su dobili natpolovičnu većinu, prelazi se na biranje žrebom, odnosno „apostolskim načinom“, koji proističe iz novozavetnog izbora apostola Mateja posle Judinog izdajstva.
Članovi Sabora prelaze na službu „Priziva Svetog Duha za izbor novog patrijarha“, koju služi najstariji arhijerej po hirotoniji.
Tokom te službe, tri imena stavljaju se u zasebne koverte, a one u Jevanđelje.
Suština ovog čina je u verovanju da su „članovi Sabora odabrali kandidate po ljudskim vrlinama, a da je Božja volja koji je od njih trojice dostojan trona patrijarha srpskog“.
U određenom delu službe, jedan od monaha, koga je izabrao Sabor, izvlači kovertu u kojoj je ime novog patrijarha. Posle posebne molitve kovertu sa imenom novog patrijarha izvući će arhimandrit Matej Ristanović iz manastira Sisojevac
Predsedavajući čita ime novog poglavara, nakon čega se otvaraju i ostale koverte. Vladike tada izgovaraju "dostajan" i uzimaju od novog patrijarha blagoslov.
Crkvena zvona bi trebalo da oglase da je izabran novi patrijarh koji se, obično dan kasnije, uvodi u tron, na bogoslužbenoj svečanosti u Sabornoj crkvi kada mu se predaju poglavarska znamenja.
Praksa izbora poglavara putem apostolskog žreba u ovom trenutku se ne primenjuje nigde u pravoslavnom svetu. Ni u SPC nije bila prisutna sve do 1990. godine, kada je prvi u duhu te apostolske tradicije izabran patrijarh Pavle, zamenivši na tronu Germana, u čijem je mandatu i definisan ovaj sistem.
Prilikom prethodnog izbora, u prvom krugu je kandidat postao mitropolit crnogorsko primorski Amfilohije, u narednom tadašnji episkop niški Irinej, doskorašnji patrijarh, a u četvrtom episkop bački Irinej.
Mitropolit dabrobosanski i čuvar patrijaršijskog trona SPC Hrizostom rekao je da će se i ustoličenje 46. patrijarha obaviti u Pećkoj patrijaršiji.
„Ustoličenje će uslediti u Pećkoj patrijaršiji, a Sinod će odlučiti kada - možda u septembru, oktobru”, naveo je mitropolit.
Ko su sve kandidati?
Kandidati za patrijarha mogu biti svaki od 30 arhijereja sa najmanje pet godina eparhijske službe, a pravo da glasa ima njih 39, koliko Sabor broji članova.
Mitropoliti: Hrizostom Jević (arhiepiskop sarajevski, mitropolit dabrobosanski i egzarh sve Dalmacije), Porfirije Perić (mitropolit zagrebačko-ljubljanski);
Episkopi: Nikanor Bogunović (episkop banatski), Jefrem Milutinović (episkop banjalučki), Irinej Bulović (episkop novosadski i bački, somborski i segedinski), Sergije Karanović (episkop bihaćko-petrovački i rmanjski), Ignatije Midić (episkop požarevačko-braničevski), Joanikije Mićović (episkop budimljansko-nikšićki i administrator Mitropolije crnogorsko-primorske), Pahomije Gačić (episkop vranjski), Gerasim Popović (episkop gornjokarlovački), Justin Stefanović (episkop žički), Fotije Sladojević (episkop bijeljinski i zvorničko-tuzlanski), David Perović (episkop kruševački), Atanasije Rakita (episkop mileševski), Jovan Ćulibrk (episkop pakračko-slavonski), Teodosije Šibalić (episkop raško-prizrenski i kosovsko-metohijski), Vasilije Vadić (episkop sremski), Ilarion Golubović (episkop timočki), Lavrentije Trifunović (episkop šabački i administrator Eparhije valjevske), Jovan Mladenović (episkop šumadijski i administrator Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke)
Episkopi u dijaspori: Longin Krčo (episkop novogračaničko-srednjozapadnoamerički), Andrej Ćilerdžić (episkop austrijsko-švajcarski), Dositej Motika (episkop britansko-skandinavski), Lukijan Pantelić (episkop budimski i administrator Eparhije temišvarske), Grigorije Durić (episkop diseldorfski i nemački), Maksim Vasiljević (episkop zapadnoamerički), Luka Kovačević (episkop zapadnoevropski), Irinej Dobrijević (episkop istočnoamerički), Mitrofan Kodić (episkop kanadski)
Vikarni episkop: Antonije Pantelić (vikarni episkop moravički, Arhiepiskopija beogradsko-karlovačka)
Pravoslavna ohridska arhiepiskopija: Jovan Vraniškovski (arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski i mjestobljustitelj veleško-povardarski)