Flešbek: Burna istorija Irana - od državnog udara 1953. do zauzimanja američke ambasade sedamdesetih (VIDEO)
Iran, zemlja sa bogatom i turbulentnom istorijom, trenutno se nalazi u centru svetske političke pažnje zbog napetosti sa Izraelom. "Flešbek" Insajdera podseća na ključne događaje iz iranske istorije, počevši od 1953. godine, koji su oblikovali savremeni politički pejzaž Irana.
Godina 1953. bila je prelomna tačka kada je organizovan državni udar protiv premijera Mohameda Mosadega, koji je nacionalizovao iransku naftnu industriju, koja je do tada pod većinskom kontrolom britanaca. Ovaj potez izazvao je ogroman otpor Britanije, koja je zajedno sa američkom CIA-om odlučila da deluje. U skladu sa antikomunističkom strategijom, izveli su puč koji je doveo do svrgavanja Mosadega i vraćanja šaha Reze Pahlavija na vlast. Ovaj događaj postavio je temelje za dalja neslaganja između Irana i Zapada.
Tokom narednih decenija, šah Reza Pahlavi je nastavio sa politikom autoritarnog režima, što je dovelo do rastuće frustracije među građanima. U 1978. godini, Iran je zahvatio talas masovnih protesta usled nezadovoljstva korupcijom i represijom. Građani su se okupljali u velikim grupama, tražeći reforme i promene. U januaru 1979. godine zbog sve većeg nezadovoljstva građana šah napušta Iran, a revolucionarni lider Ajatolah Homeini, koji je do tada bio proteran iz zemlje, se 1. februara vraća u Teheran.
Homeini je dočekan od strane miliona ljudi nakon čega postaje verski vođa nove Islamske republike, koja je proglašena 1. aprila 1979. godine. Ova revolucija označila je kraj monarhije i uspostavljanje novog režima.
Dramatičan preokret u iranskoj politici dogodio se 4. novembra 1979. godine, kada su iranski militanti zauzeli američku ambasadu i uzeli više od 60 Amerikanaca za taoce. Tada se odnosi između Irana i Sjedinjenih Američkih dodatno pogoršavaju, a tenzije se nastavljaju sve do danas, oblikujući regionalne sukobe i savezništva.
Iran 80-te godine se suočava ratom protiv Iraka, sukobom koji će trajati osam godina i doneti ogromne gubitke. Ipak, Iran se konsoliduje kao regionalna sila, a njegov uticaj na Bliskom istoku postaje sve jači. Iste godine Šah nije isporučen Iranu i umire u egzilu u Egiptu 1980.
U savremenom kontekstu, sukobi između Irana i Izraela, kao i napetosti s Sjedinjenim Američkim Državama, predstavljaju ključne tačke iranske spoljno-političke strategije. Ovi događaji iz prošlosti, uključujući državnu prevrat iz 1953. godine, oblikovali su iransko društvo i postavili temelje za izazove s kojima se Iran suočava na globalnoj sceni danas.
Izvor: Insajder